KGK tarafından yayımlanan “Yıllık İnceleme Raporu”nda da belirtildiği üzere, yürütülen incelemelerde en sık bulgu yazılan finansal tablo kalemlerinden biri de Stok kalemidir. Bu yazıda Stoklar ile ilgili Geçerli Finansal Raporlama Çerçevesi Hükümleri (TMS 2) kapsamında önem arz eden hususlar ele alınacak ve Büyük ve Orta Boy İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı (BOBİ FRS) kapsamındaki farklı uygulamalara değinilecektir.

Stokların Kapsamı

Stok Temini İçin Verilen Avanslar Finansal Durum Tablosunda Stok Başlığı Altında Raporlanabilir Mi?

Bir varlığın stok olarak Finansal Durum Tablosunda sınıflandırılabilmesi için öncelikle varlık tanımını, daha sonrada stok tanımını karşılaması gerekmektedir. Kavramsal Çerçeve’de varlık, “geçmişteki olayların bir sonucu olarak işletme tarafından kontrol edilen mevcut bir ekonomik kaynak” olarak tanımlanmaktadır. Verilen sipariş avansları kavramsal çerçevede belirtilen varlık tanımını karşılamakla birlikte TMS 2’de belirtilen stok tanımını karşılamamaktadır. Dolayısıyla bu kapsamda verilen sipariş avansı “Stok” olarak muhasebeleştirilemez ancak varlık tanımını karşıladığından Finansal Durum Tablosunda “Peşin Ödenmiş Giderler” kalemi altında sınıflandırılabilir.

Ancak BOBİ FRS’de Stok temini için verilen avanslar finansal durum tablosunda “Stok” olarak sınıflandırılabilir.

İşletmeler, Üreticiden “Konsinye Mal” Olarak Temin Ettiği Stokları İşletme Stokları İçerisinde Gösterebilir Mi?

Yine kavramsal çerçevede belirtilen varlık tanımından yola çıktığımızda Konsinye Mal olarak elde tutulan stoklar İşletmenin kontrolünde değildir. Dolayısıyla, İşletme tarafından konsinye mal anlaşması çerçevesinde elde tutulan malları stok olarak muhasebeleştirilmemeli, takip açısından bilanço dışı hesaplarda izlemelidir.

Stokların Ölçümü

Vade Farkları Stok Maliyetine Dahil Edilebilir Mi?

TMS 2 hükümleri doğrultusunda bir stok temin edilirken; peşin alım fiyatı ve ödenen fiyat arasında bir fark varsa, ilgili stok peşin alım değeri üzerinden muhasebeleştirilir ve finansman unsuru içeren aradaki fark ise finanse edildiği dönemde faiz gideri olarak muhasebeleştirilir.

Ancak BOBİ FRS stoklar kapsamında kolaylaştırıcı bir uygulama olarak; bir yıl veya daha kısa vadeli bir ödeme karşılığında alınan stokların; vade farkı ayrıştırması yapılmadan da ödenen bedel üzerinden muhasebeleştirilmesine izin vermiştir. Ancak bu süre bir yılı aşarsa maliyet TMS 2’de belirtildiği gibi peşin bedel üzerinden ölçülecektir.

Borçlanma Maliyetleri Stok Maliyetine Dahil Edilebilir Mi?

Borçlanma ile ilgili giderlerin stok maliyetine dahil edilebilmesi için ilgili varlığın özellikli varlık tanımını karşılaması gerekmektedir. Stoklar yapıları gereği özellikli varlık tanımını genellikle karşılamazlar. Ancak amaçlanan kullanım ve satışa hazır hale getirilmesi zorunlu olarak uzun bir süreyi gerektiren stoklar özellikli varlık tanımını karşılar. Bu durumda stokun elde edilmesi ile katlanılan borçlanma maliyetleri aktifleştirilebilecektir.

Ancak TMS 23’ün 4’üncü paragrafında çok miktarda ve tekrarlanarak imal edilen veya üretilen stoklar için istisna getirilmiştir. Bu durumda İşletmeler çok miktarda ve tekrarlanarak imal edilen veya üretilen stokların özelinde isterse borçlanma maliyetlerini aktifleştirmeyebilir.

BOBİ FRS’de ise özellikli varlık tanımına yer verilmemiş olup; inşası ya da oluşturulması normal şartlar altında bir yıldan daha uzun süren stoklar ile ilgili katlanılan borçlanma maliyetlerinin aktifleştirileceği hüküm altına alınmıştır.

Satın Alma Birimine Ait Giderler Satın Alma Maliyetlerine Dahil Edilebilir mi?

Satın alma biriminin giderleri doğrudan satın alınan partiyle ilişkilendirilemeyeceğinden satın alma maliyetlerine dahil edilemez.

Stok Temini Kapsamında Fonksiyonel Para Birimi Dışında Başka Bir Para Birimi Cinsinden Ödenen Avanslar Stokların Ölçümünde Nasıl Ele Alınmalıdır?

Fonksiyonel para birimi dışında yapılan avans ödemeleri ile ilgili TMS 2 ve TMS 21’de doğrudan bir hüküm bulunmamakla birlikte, bu noktadaki ihtiyaç TFRS Yorum 22 ile giderilmiştir.

TFRS Yorum 22 çerçevesinde, stokların (bir varlığın) ilk muhasebeleştirme değeri belirlenirken yabancı para cinsinden verilen avanslar, avans ödemesinin yapıldığı tarihteki kurdan çevrilmelidir. Başka bir değişle avans ödemesinin yapıldığı tarih ile stokun ilk kez muhasebeleştirildiği tarih arasında avans ödemesiyle ilgili olarak herhangi bir kur farkı kazancı veya zararı finansal tablolara yansıtılmamış olmalıdır.

Sabit Genel Üretim Giderlerinin Mamullere Yüklenmesinde Hangi Maliyet Yöntemi Benimsenmiştir?

TMS 2 Sabit genel üretim giderlerinin mamullere yüklenmesinde esas olarak normal maliyet yöntemini benimsemiştir.

Normal maliyet yöntemi ise sabit genel üretim giderlerinin yalnızca kullanılan kapasiteye düşen kısmının mamul maliyetlerine yansıtıldığı yöntemdir.

Mamullere yüklenmeyen sabit genel üretim giderleri ise dönem gideri olarak kar/zarar tablosunda muhasebeleştirilecektir.

Ancak BOBİ FRS’de Normal Maliyet Yönteminin yanı sıra Tam Maliyet Yöntemine de izin verilmektedir. Tam Maliyet Yönteminde sabit genel üretim giderleri mamul maliyetlerine yüklenirken kapasiteye düşüne kısmı göz önünde bulundurulmadan tamamı mamul maliyetlerine yüklenir.

Stokların Tüketiminin Fiyatlandırılmasında Kullanılan Maliyet Hesaplama Yöntemleri (FİFO veya Ağırlıklı Ortalama Maliyet) Arasındaki Geçişler Muhasebe Politikası Değişikliği Midir?

TMS 8’de muhasebe politikaları; “Finansal tabloların hazırlanmasında ve sunulmasında uygulanan belirli ilkeler, esaslar, teamüller, kurallar ve uygulamalardır” şeklinde tanımlanmıştır. Söz konusu tanım kapsamında İşletmeler tarafından belirlenen seçilen maliyet hesaplama yöntemleri tercihi birer muhasebe politikası tercihidir.

Net Gerçekleşebilir Değer Nedir? Hangi Sıklıkta Tahmin Edilmelidir?

Net gerçekleşebilir değer, olağan iş akışı içinde tahmini satış fiyatından, tahmini tamamlanma maliyetlerinin ve satışı gerçekleştirmek için gerekli olan tahmini maliyetlerin düşülmesiyle elde edilen tutardır.

Stoklara ilişkin net gerçekleşebilir değer tahminin her bir raporlama dönemi sonunda yapılması gerekir.

Üretimi (İnşası) Uzun Süren Stoklar İçin Net Gerçekleşebilir Değer Tahmini Nasıl Yapılabilir?

İnşası uzun süre devam eden ve dönem sonunda inşası devam etmekte olan stokların net gerçekleşebilir değerini tahmin ederken işletme yönetimi benzer niteliklere sahip tamamlanmış haldeki stokların dönem sonu satış fiyatlarını esas alabilir.

Diğer bir yaklaşım ise, inşaat tamamlandığında tamamlanmış mamullerin satışından elde edilmesi beklenen gelecekteki satış fiyatının esas alınmasıdır. Bu durumda, gelecekteki tahmini satış fiyatı stokun mevcut durumundaki net gerçekleşebilir değerinin belirlenmesi amacıyla uygun bir ıskonto oranı ile indirgenir. Dolayısıyla gelecekteki fiyat, paranın zaman değerine göre düzeltilir.