Bağımsız denetim standartları (BDS), Denetçinin bir bütün olarak finansal tabloların hata veya hile kaynaklı önemli bir yanlışlık içerip içermediği konusunda denetçi tarafından verilecek görüşe dayanak teşkil edecek makul bir düzeyde güvence elde etmesini gerekli kılar.

BDS 200’de ise önemlilik kavramı; “eksiklik ve yanlışlıkların -tek başına veya toplu olarak- finansal tablo kullanıcılarının bu tablolara istinaden alacakları ekonomik kararları etkilemesi makul ölçüde bekleniyorsa, söz konusu yanlışlıklar önemli olarak kabul edilir” şeklinde ele alınmıştır.

Denetçi önemlilik kavramını denetimin planlanmasında ve yürütülmesinde tespit edilen yanlışlıkların denetim üzerindeki etkisi ve varsa düzeltilmemiş yanlışlıkların finansal tablolar üzerindeki etkisi değerlendirilmesinde kullanılır. Bu kapsamda önemlilik kavramı Denetçi açısından hayatı bir öneme sahiptir.

Bağımsız Denetim Standartları Kapsamında Ele Alınan Önemlilikler Nelerdir?

Bağımsız denetim standartları kapsamında ele alınan ve bir denetim sürecinde belirlenmesi gerekli kılınan önemlilik seviyeleri aşağıdaki gibidir;

Yukarıdaki önemlilik seviyelerine ilave olarak eğer denetçi finansal tablo kullanıcılarının finansal tablolara istinaden alacakları kararları etkileyebileceğini düşündüğü ve finansal tabloların geneli için belirlenen önemlilik seviyesinden daha düşük tutardaki yanlışlıkları içerebilecek;

• İşlem sınıfları,
• Hesap bakiyeleri ve
• Açıklamalar

için de ayrı ayrı önemlilik düzeylerini belirlemelidir.

Genel Önemlilik Seviyesi Nasıl Belirlenir?

Bir kıyaslama noktası seçilir ve seçilen bu kıyaslama noktasına yüzdesel bir oran uygulanır.

Kıyaslama Noktaları Nelerdir Ve Nasıl Seçilir?

Aşağıdaki kalemler kıyaslama noktalarına örnek olarak verilebilir;

• Vergi Öncesi Kâr,
• Toplam Hasılat,
• Brüt Kâr,
• Toplam Özkaynak,
• Aktif Toplam
• Toplam Giderler

Kıyaslama noktası işletmenin içinde bulunduğu durum ve koşullarında göz önünde bulundurulması şartı ile denetçinin mesleki muhakemesine göre seçilir.

BDS’lerde Önemlilik İle İlgili Tutar Veya Oran Olarak Bir Belirleme Söz Konusu Mudur?

Bağımsız Denetim Standartlarında önemlilik ile ilgili belirlenmiş veya tavsiye edilen bir önemlilik seviyesi tutarı veya önemlilik seviyesinin belirlenmesinde kıyaslama noktalarına uygulanması öngörülen bir oran söz konusu değildir.

Önemlilik seviyesi belirlenirken hangi kıyaslama noktasının seçileceği ve seçilen kıyaslama noktasına hangi oranın uygulanacağı hususu denetçinin mesleki muhakemesine bırakılmıştır.

Ancak kıyaslama noktasına uygulanacak olan yüzdesel oran belirlenen risk ve güvence seviyesinden etkilenmelidir. Bu durumu aşağıdaki gibi ifade edebiliriz.

Performans Önemliliği Nedir? Nasıl Belirlenir?

• Finansal tablolar için belirlenen genel önemlilik seviyesinin belli bir oranı olarak hesaplanır. Söz konusu oran yine denetçi muhakemesine göre belirlenir.
• Denetçi tarafından mesleki muhakemeye dayandırılarak belirlenen bu oran İşletmenin içinde bulunduğu durum, koşul ve sektörlerden doğrudan etkilenmelidir.
• Performans önemliliğinin belirlenmesi ile ilgili kullanılması gereken bir oran bulunmamakla birlikte; yaygın olarak genel önemlilik seviyesinin %50-%90’ı arasındaki oranlar kullanılarak belirlenir.
• Performans önemliliği belirlenirken uygulanacak yüzdesel oran ile Risk/Güvence Seviyesi arasında ters yönlü bir ilişki söz konusudur.

Performans Önemliliği ve Tespit Edememe Riski arasında ters yönlü bir ilişki söz konusudur. Denetçi Performans önemliliğini düşürerek tespit edememe riskini daha makul bir seviyeye çekmeye çalışır.

Altında Kalan Yanlışlıkların Bariz Biçimde Önemsiz Sayılacağı Tutar Nedir? Nasıl Belirlenir?

Bariz biçimde önemsiz sayılacak yanlışlıklar; büyüklüğü, niteliği veya şartları bakımından değerlendirildiğinde denetçi tarafından dikkate almaya değmeyecek yanlışlıklar olarak nitelendirilmektedir.

Altında Kalan Yanlışlıkların Bariz Biçimde Önemsiz Sayılacağı Tutar ile ilgili düzenleme BDS 450 kapsamında ele alınmış olup, nasıl belirleneceğine yönelik herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir.

Denetçinin Bariz Biçimde Önemsiz Sayılacağı Tutarın Altında ve Üstünde Kalan Yanlışlıklar için Sorumlulukları Nelerdir?

Denetçinin Bariz biçimde önemsiz sayılacak tutarın altında kalan yanlışlıklar için herhangi bir sorumluluğu yoktur.

Ancak söz konusu tutarın üzerindeki yanlışlıkları ise denetim süresince ayrı bir çalışma kağıdında biriktirir ve söz konusu yanlışlıkların tek başına veya diğer yanlışlıklarla birlikte etkilerinin önemli olup olmadığını değerlendirir.

Önemlilik Seviyeleri Belirlenirken Denetçi Muhakemesi Tek Başına Yeterli Midir?

BDS’ler kıyaslama noktalarının belirlenmesi ve kıyaslama noktalarına hangi oranların uygulanması yönünde denetçinin mesleki muhakemesini kullanmasının gerekliliğinden bahsetmiştir.

Ancak aynı BDS’ler denetçinin mesleki muhakemesini kullandığı durumların belgelendirilmesi gerekliliğini de ele almıştır. Bu noktada denetçinin benim mesleki muhakememe göre belirlediğim önemlilik budur diyebilmesi için; öncelikle;

• Hangi kıyaslama noktasını neden seçtiğini ve bu tercihte bulunmasının nedenlerini,
• Söz konusu kıyaslama noktasına uygulanacak orana nasıl karar verdiğini, bu kapsamda göz önünde bulundurduğu durumları ve riskleri belgelendirmesi gerekecektir.

Esas itibari ile Denetim Kuruluşunun önemlilik seviyelerinin belirlenmesi adına yazılı bir politikasının bulunması ve denetçinin ise Kuruluş tarafından çizilen bu politika dahilinde mesleki muhakemesine dayanarak esas alınacak oranlara ve tutarlara karar vermesi, hem Kuruluş hem de yönlendirildiği denetimin genel kalitesinden sorumlu olan sorumlu denetçi için mesleki muhakemenin kullanılması adına daha doğru bir yöntem olacaktır.

Düzeltilmemiş Yanlışlıkların Görüşe Etkisi Değerlendirilirken Hangi Önemlilik Seviyesi Esas Alınmalıdır?

Denetçi düzeltilmemiş bir yanlışlığın Denetçi Görüşü üzerindeki etkisini değerlendirirken finansal tablolar için belirlemiş olduğu genel önemlilik seviyesini göz önünde bulundurmalıdır.

Önemlilik Bu Kadar Önemli İken Daha Şeffaf Bir Şekilde Bağımsız Denetim Raporlarında Açıklanamaz Mı?

Finansal tablo kullanıcılarının finansal tablolara istinaden alacakları kararları etkileyen yanlışlıklar önemli olarak adlandırılırken, önemlilik seviyesi tamamen bu varsayım üzerine belirlenirken ve belirlenen bu tutarlar denetimin her aşamasında denetçi tarafından bir fiil kullanılırken; kısacası önemlilik bu kadar önemli iken;

• Belirlenen önemlilik seviyelerinin Denetim Kuruluşları, Denetlenen Şirketler ve Düzenleyici Otoriteler arasında bir sır olmaktan çıkarılması, Bağımsız Denetim Raporlarında yer verilmesi; hem finansal tablo kullanıcıları açısından daha açıklayıcı bir bilgi sağlayacak; hem de denetimin kalitesine doğrudan hizmet edecektir.

Umarım yapılacak düzenlemelerle Ülkemizde de denetimin ve denetim raporlarının kalitesini arttırmak adına, önemlilik seviyesi ve denetim ücretleri gibi önemli kalite göstergelerinin Bağımsız Denetim Raporlarında açıklanması sağlanacaktır.